Aardbeivlek is de populaire naam voor (oppervlakkig) hemangioom. Een hemangioom is een goedaardig gezwel van bloedvaten. Doordat kleine bloedvaatjes zich vermeerderen, ontstaan rode bulten. Hemangiomen komen voor bij ongeveer 10% van de Nederlandse kinderen en zijn de meest voorkomende goedaardige tumoren op de kinderleeftijd. Ze komen meer voor bij meisjes dan bij jongens. Ze liggen meestal op de huid en zien er dan uit als een aardbei. Ze kunnen ook (deels) onder de huid zitten. Dit ziet eruit als een blauwe zwelling.
Hoe hemangiomen ontstaan, is nog niet precies bekend. Wel weten we dat hemangiomen vaker voorkomen bij meisjes en te vroeg geboren baby’s die minder wegen dan 1500 gram.
Hemangiomen (aardbeivlekken) worden regelmatig onderzocht. Daar komen opvallende punten uit naar voren, waarmee men hoopt het ontstaan van een hemangioom vast te kunnen stellen. Eén van deze punten leggen we hieronder uit.
In een hemangioom bevinden zich meerdere cellen. Tijdens het groeien of krimpen van het hemangioom komen in deze cellen een glucose-transporter (Glucose transporter isoform 1/GLUT1) en vasculaire antigenen tot uiting. Deze vasculaire antigenen zijn geassocieerd met de placenta.
We hebben meerdere vaatweefsels in ons lichaam. Naast het hemangioom komen de glucose-transporter en vasculaire antigenen ook tot uiting in de chorionvlokken van de placenta. Chorionvlokken worden gebruikt voor de vlokkentest tijdens een zwangerschap. Verder gebeurt dit in geen enkel ander vaatweefsel.
Het is nog niet duidelijk waarom juist deze twee weefsels overeenkomen en wat de rol daarvan is.
Meestal is een hemangioom bij de geboorte nog niet zichtbaar, maar in sommige gevallen is er wel al een klein roze of blauw vlekje. Een deel van de baby’s (15-30%) heeft meerdere hemangiomen.
Het hemangioom ontstaat in de eerste zes weken na de geboorte en groeit daarna (eerst snel en daarna langzamer) tot het kind ongeveer 1 jaar oud is. Daarna worden de hemangiomen langzaam kleiner. Er kan een litteken achterblijven. De huid ligt soms losser, is dunner en ook kan de kleur van de huid verschillen van die van de omliggende huid. Hemangiomen zijn niet pijnlijk, tenzij er een wondje in het hemangioom ontstaat.
De helft van de hemangiomen verschijnen op het hoofd en in de nek. Er zijn verschillende vormen. Zo kan een hemangioom diep liggen, maar ook oppervlakkig.
De oppervlakkige vorm wordt ook wel aardbeivlek genoemd. Deze komt het meeste voor. Een hemangioom kan ook gecombineerd diep en oppervlakkig liggen. Het kan de vorm hebben van een bult(je), maar ook een groter gebied beslaan en lijken op een landkaart. Deze vorm geeft relatief meer complicaties (zoals wondjes). Er kunnen ook meerdere kleine hemangiomen voorkomen op het hele lichaam, die een millimeter tot een paar centimeter groot kunnen zijn. Bij deze vorm is er een groter risico op hemangiomen binnen in het lichaam (in of bij de organen) en hierdoor is er vaak een echo nodig.
Soms is er sprake van een syndroom, namelijk het PHACE(S) en LUMBAR syndroom.
Er bestaat ook een aangeboren hemangioom (congenitaal hemangioom). Deze hemangiomen zijn al zichtbaar bij de geboorte en volledig volgroeid. Dit zijn zeldzame, goedaardige vaattumoren. Ze zitten op het hoofd, de nek of op de ledematen en kunnen een grootte van enkele centimeters tot meer dan 10 centimeter hebben. Er zijn hiervan twee grote varianten bekend, de ene slinkt niet (NICH) en de andere slinkt snel (RICH). De NICH groeit mee met het kind. Vaak begint de RICH al met slinken na een paar dagen of weken na de geboorte. Na 6 tot 14 maanden is het meestal volledig geslonken.
Bij volwassenen komt een leverhemangioom weleens voor. Dit is een goedaardig gezwel van bloedvaten in de lever. Leverhemangiomen komen van alle goedaardige levertumoren het meest voor. Een leverhemangioom wordt vaak per toeval ontdekt. Het kan een grootte hebben van enkele millimeters tot meer dan 20 centimeter. Meestal zijn ze kleiner dan 5 centimeter.
Vaak hebben mensen met een leverhemangioom geen klachten. Als er wel klachten zijn, is het meestal een groot leverhemangioom. De klachten die zich kunnen voordoen, zijn onder andere: buikpijn, een vol gevoel, misselijkheid en afvallen. De klachten die zich voordoen, zijn afhankelijk van de grootte, op welke organen het duwt en of er complicaties ontstaan. Het kan op elke leeftijd voorkomen, maar wordt het meest gezien bij volwassenen tussen de 30 en 50 jaar oud. Bij volwassenen komt het meer bij vrouwen voor dan bij mannen.
Wanneer een hemangioom is vastgesteld, is soms ook beeldvorming zoals een echo, CT-scan of MRI nodig. Niet alle hemangiomen hoeven behandeld te worden.
Sommige hemangiomen kunnen door hun plaats op het lichaam of door de grootte toch risico’s geven. Voorbeelden hiervan zijn: hemangiomen die het zicht beïnvloeden, wondjes in het hemangioom, de neus of een oor wordt geblokkeerd of de luchtwegen zijn erbij betrokken (waardoor ademhalingsmoeilijkheden kunnen ontstaan).
Je kunt de arts laten beoordelen of behandeling nodig is; dit zal vaak een gespecialiseerde arts zijn. Er zal een afweging moeten worden gemaakt van de voordelen en de risico’s van behandeling. Vaak worden voor de behandeling medicijnen gebruikt (bèta-blokkers, zoals propranolol zijn eerste keus). Andere behandelingen zijn: prednison, cytostatica, lasertherapie en chirurgische of lokale behandeling.
De behandeling van keuze is afhankelijk van meerdere factoren, zoals de grootte, aanwezigheid van complicaties, leeftijd en de snelheid van groei of van het verkleinen. Soms is behandeling in een expertisecentrum nodig. Hierbij is een team van dermatologen, chirurgen en andere medisch specialisten betrokken.
Propranolol is een voorbeeld van een bètablokker. Dit medicijn is voor het gebruik bij hemangiomen per toeval ontdekt. Het werd wel al gebruikt bij andere aandoeningen. Waarom bètablokkers bij hemangiomen werken, is nog niet geheel duidelijk. De theorie is dat bepaalde receptoren worden geblokkeerd, waardoor de kleine vaatjes samenknijpen. Hierdoor verandert het hemangioom qua kleur en consistentie. Ook worden bepaalde groeifactoren minder actief en dat zorgt ervoor dat de cellen minder vermenigvuldigen. De bètablokker zorgt er ook voor dat de grootte van het hemangioom afneemt.
Bijwerkingen
De bijwerkingen van bètablokkers kunnen onder andere zijn: een verlaagd bloedsuiker, een verlaagde bloeddruk, een verhoogd kalium, diarree, koude ledematen en onrustig slapen en het te actief reageren van de bronchiale luchtwegen. Het is nog onbekend wat de bijwerkingen zijn op de lange termijn.
Prednison is een voorbeeld van een corticosteroïd die soms gebruikt wordt voor de behandeling van een hemangioom. Dit wordt wel steeds minder voorgeschreven en kan een tweede keuze zijn wanneer een hemangioom niet goed reageert op een bètablokker. Een corticosteroïd kan worden ingespoten in het hemangioom of ingenomen.
Bijwerkingen
Mogelijke bijwerkingen van prednison zijn: hoge bloeddruk, groeiachterstand, diabetes mellitus type 2, dunner worden van de huid, infecties, slechtere wondgenezing, voorbijgaande kalkophoping, maagzweren, groeiachterstand, vocht vasthouden of botontkalking.
Lasertherapie wordt vaak pas toegepast in een later stadium, voor de oppervlakkige vaatjes. Er zijn verschillende soorten lasers. Van de ‘flash lamp pumped pulsed dye laser’ is het bekend dat het veilig is en weinig risico op littekens geeft. Andere lasers en lichtbronnen zouden een groter risico op littekens en een lichtere huid geven.
Een hemangioom wordt zelden chirurgisch behandeld. Het kan een optie zijn wanneer het hemangioom niet goed reageert op bètablokkers of wanneer er later complicaties kunnen ontstaan. Wanneer het hemangioom al verkleind is, maar er is bijvoorbeeld nog een litteken achtergebleven of een ander restverschijnsel, kunnen deze nog operatief gecorrigeerd worden.
Met lokale behandeling wordt hier een medicijn bedoeld die op de plek zelf wordt toegediend. Enkele lokale behandelingen zijn: corticosteroïd crème, timolol oogdruppels, propranolol crème of imiquimod crème. Lokale behandeling kan worden overwogen bij hemangiomen die cosmetisch storend zijn (vooral kleine, oppervlakkige hemangiomen) of bij de voorloper van een hemangioom. Een voorloper van een hemangioom verschijnt voordat het hemangioom zelf zichtbaar wordt. Dit is vaak een klein roze of blauw vlekje.
Bijwerkingen van lokale behandeling zijn nog onduidelijk.
Een arts kan beoordelen of een hemangioom behandeld moet worden. Welke professionals kun je hiervoor benaderen?
U kunt een huisarts raadplegen als u zich zorgen maakt over het hemangioom of als u twijfelt of het een hemangioom is. Het wordt geadviseerd de huisarts te raadplegen als het hemangioom op een cosmetisch storende plek zit of als het dichtbij een oog of oor zit. Het kan namelijk het zicht of de gehoorgang aantasten.
Ook is het belangrijk de huisarts te raadplegen, wanneer het een groot hemangioom is of wanneer het hemangioom zich op de hals, in de nek, in het genitale gebied of rond de anus bevindt. Ook bij meer dan vier hemangiomen of vlekken elders op het lichaam, ontstoken of bloedende hemangiomen of bij een hemangioom op het lagere gebied van de rug is een bezoek aan de arts belangrijk. De huisarts kan zo nodig doorverwijzen.
Kleine hemangiomen die niet op een riskante plaats zitten kunnen door de huisarts worden opgevolgd. De jeugdarts van het consultatiebureauarts kan deze hemangiomen ook opvolgen.
Wanneer een hemangioom riskant is, is doorverwijzing naar een gespecialiseerd team nodig. Deze teams zitten in verschillende academische ziekenhuizen en bestaan uit dermatologen, chirurgen en andere medisch specialisten. Daar kan een eventuele behandeling worden gestart en de controle plaatsvinden.
Via Huidhuis kunt u samen met uw arts een behandelplan starten. In dit behandelplan kunt u de behandeling van uw hemangioom volgen en tevens direct met alle betrokken professionals communiceren.
Het kan zijn dat je door het hebben van een hemangioom/aardbeivlek niet lekker in je vel zit. Een hemangioom kan een grote invloed hebben op hoe je je voelt.
Uiteraard is de plek van de hemagioom op je lichaam hierbij van belang. De psychosociale impact moet nooit worden onderschat. Het is belangrijk erover te praten, zowel met je familie en vrienden als eventueel met een psycholoog.
Voor ouders kan het veel onzekerheden met zich meebrengen, omdat het moeilijk te voorspellen is wat het resultaat zal zijn. Ook kunnen er veel vragen vanuit de omgeving worden gesteld. Mensen vragen zich vaak af wat het is, of het pijn doet en of het weer weggaat. Kinderen merken het vaak wanneer hun ouders of verzorgers zich bezwaard, angstig of depressief voelen of zich schamen. Vraag om begeleiding als dat nodig is. Laat deze pagina in Huidhuis aan de omgeving zien als voorlichting.
Een psycholoog kan uitkomst bieden bij de psychologische problemen die mensen met een huidaandoening ondervinden. Hieronder valt ook de aardbeivlek.
Psychologen behandelen je om beter te worden of helpen je bij je ontwikkeling. Zo leer je om te gaan met je klachten en het accepteren van je huidprobleem. Een psycholoog praat over de sociale problemen als gevolg van de zichtbaarheid van de aardbeivlek en zal samen met jou proberen de schaamte en angst weg te nemen.
Benieuwd naar wat een psycholoog precies doet en of hij/zij iets voor jou kan betekenen? Lees meer in ons thema over de psycholoog.
Wanneer het vermoeden ontstaat dat er sprake is van een (beginnend) hemangioom, is een advies om er regelmatig een foto van te maken. Op deze manier wordt het beter zichtbaar of en wanneer de plek verandert. Er kan bijvoorbeeld één keer per week een foto van de plek worden gemaakt.
Laat een arts beoordelen of een hemangioom behandeld moet worden of gebruik de hemangioomtest.
Stichting Huidhuis wordt gerund door vrijwilligers en is afhankelijk van giften en donaties. Zonder uw bijdrage kan Huidhuis niet voortbestaan.
