Lichen Planus (LP) is een niet-besmettelijke ontsteking van de huid en slijmvliezen (bijv. mond), waarbij er kleine, jeukende, rood tot licht paarse, vlakke bultjes ontstaan.
Bij ongeveer de helft van de mensen met LP van de huid, zijn ook de slijmvliezen aangetast. Andersom zien we bij mensen die LP van de slijmvliezen hebben, dat bij ongeveer een derde van hen ook de huid is aangetast. De aandoening komt vooral voor op middelbare leeftijd en komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. De aandoening kan voorkomen op kinderleeftijd, maar dit wordt zelden gezien. LP kan in vele vormen en op verschillende locaties verschijnen, waardoor het moeilijk kan zijn om het te herkennen.
Bij LP is het ziekteproces niet te voorspellen. LP kan eenmalig voorkomen, maar er kan ook sprake zijn van voortdurende klachten of dat deze klachten worden afgewisseld met klachtenvrije periodes. LP verdwijnt meestal naar verloop van tijd. Echter, soms kan LP langdurig en hardnekkig zijn; we zien dit met name bij LP van de mond. Bij 1 op de 5 mensen die de aandoening hebben gehad komt het weer terug.
Het is nog niet bekend wat de precieze oorzaak van LP is. Het is waarschijnlijk een auto-immuunziekte. Dat is een ziekte waarbij het afweersysteem het eigen lichaam aanvalt (bij LP in de huid en slijmvliezen). Er zijn nog geen erfelijke factoren aangetoond voor deze ziekte.
LP kan ook ontstaan na het gebruik van medicatie, zoals medicijnen voor hoge bloeddruk, hart- en vaatziekte, plaspillen en antimalariamiddelen.
Bij patiënten waarbij LP alleen in de mond voorkomt, hebben velen een amalgaamvulling. Een contactallergie voor amalgaam wordt soms aangetoond. Ook wordt LP vaak gezien bij patiënten die besmet zijn met het Hepatitis C virus. Tevens kan stress een uitlokkende factor zijn voor LP.
De aandoening kan op alle leeftijden voorkomen, maar wordt het meeste gezien bij mensen tussen de 30 en 60 jaar. Bij kinderen wordt de aandoening ook gezien, maar dat is een stuk zeldzamer (zij vormen slechts 1-3% van de patiënten). Van de gehele bevolking kan 1% Lichen Planus krijgen. Het komt 2 keer vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.
Over het algemeen is de prognose van LP goed. De meeste (90%) patiënten met LP genezen binnen twee jaar spontaan.
LP wordt gekenmerkt door rood-paars afgevlakte bultjes met aan het oppervlak een netwerk van fijn vertakte witte lijnen (Wickhamse striae).
Het komt voor op de huid (ook op de schedel) en nagels (10%), en zit het meest op de binnenkant van de polsen, onderarmen, nek, ter hoogte van het heiligbeen, geslachtsdelen, enkels en onderrug. LP kan ook op de slijmvliezen zitten. Dan kan het zitten in de mond, lippen, slokdarm, blaas, neus, vulva, vagina, penis, anus, conjunctiva (het slijmvlies aan de binnenkant van de oogleden en aan de voorkant van de oogbol), de binnenkant van de oogleden en het neusslijmvlies. Op deze plekken kan LP blaren en open wondjes geven deze zijn pijnlijk.
Van de patiënten heeft een minderheid (20%) geen klachten. De meerderheid (80%) heeft echter last van jeuk en soms pijn. Kenmerkend voor LP is het zogenoemde Koebner-fenomeen: op de plaats van een huidbeschadiging (bijvoorbeeld een kras) ontstaat een nieuwe LP plek.
Op de huid zitten jeukende, vlakke, glanzende bultjes met een kleur die varieert van rood tot licht-paars. Een netwerk van fijn vertakte witte lijnen is zichtbaar aan het oppervlak (striae van Wickham). Deze lijntjes kunnen overal op de huid zitten, maar worden het meest gezien aan de binnenkant van de polsen en onderarmen, de nek, rond het heiligbeen onderaan de rug, de geslachtsdelen en de enkels. Op de scheenbenen en enkels kunnen de plekken wat dikker zijn (de hypertrofische vorm).
Bij OLP wordt een min of meer symmetrisch patroon van mondslijmvliesafwijkingen gezien. Deze bestaan uit witte lijntjes en stipjes (Striae van Wickham) op het wangslijmvlies ter hoogte van de kiezen. OLP wordt met name op het wangslijmvlies, het tandvlees, de bovenkant van de tong, de tongranden en het lippenrood van de onderlip gezien. LP in de mond kan ook gepaard gaan met wondjes en blaren, de zogeheten erosieve orale Lichen Planus, en dit kan erg pijnlijk zijn.
Er zijn twee vormen te onderscheiden:
De glanzend rode erosieve variant. Deze gaat vaak gepaard met pijn (vooral bij plassen en gemeenschap) en is meestal te zien bij de ingang van de vagina, van de binnenzijde van de kleine schaamlippen tot aan het maagdenvlies en soms zelfs tot in de vaginawand. Deze variant kan ook op de penis voorkomen.
De klassieke vorm. Deze lijkt op de cutane Lichen Planus die meestal jeuk veroorzaakt. Bij ongeveer de helft van de mensen met een vulvaire LP is het mondslijmvlies ook aangedaan (echter hebben patiënten daar niet altijd klachten van).
Zoals genoemd, kan LP voorkomen in de slijmvliezen van de mond en het genitaal gebied. Andere locaties die aangedaan kunnen zijn: de ogen, de luchtpijp en het maagdarmkanaal.
Bij Lichen Planopilaris zijn de haarzakjes op de hoofdhuid aangedaan. Dit leidt tot blijvende haaruitval met littekenvorming. Deze aandoening kan op iedere leeftijd voorkomen, maar wordt meestal gezien bij vrouwen tussen de 40-60 jaar. Er zijn drie varianten: klassieke lichen planopilaris, Frontal fibrosing alopecia en het Graham-Little-Piccardi-Lasseur Syndroom.
1. Bij de klassieke vorm begint het meestal boven op het hoofd en breidt zich uit naar de randen. 20-25% van de patiënten heeft ook LP elders op het lichaam. Behandeling is moeizaam bij dit ziektebeeld. De schade aan de haarzakjes is blijvend. De behandeling die ingezet wordt heeft als doel te voorkomen dat er meer haarzakjes beschadigd raken.
2. Frontal fibrosing alopecia (FFA) komt vooral voor bij vrouwen na de menopauze. Het eerste symptoom is vaak het geheel of gedeeltelijke uitvallen van de wenkbrauwharen en de haren ter plaatse van de voorste haargrens. Zelden worden bij deze patiënten LP elders op het lichaam aangetoond.
3. Het Graham-Little-Piccardi-Lasseur Syndroom (LGLPS) is een zeldzame variant en wordt gekenmerkt door de volgende drie kenmerken: verlittekenende LPP met kaalheid van de hoofdhuid, niet verlittekenende haaruitval van de oksel of schaamstreek en LP met de rood-paars afgevlakte bultjes op de romp, armen en benen. Bij 50% van de patiënten heeft een klassieke LP doorgemaakt.
Bij circa 10% van de patiënten met LP zijn ook de nagels aangetast. Dit wordt gekenmerkt door de in lengterichting verlopende ribbeltjes, gleufjes en spleten in de nagels. In ernstige gevallen van LP aan de nagels, kan de nagel eraf vallen en kan deze niet meer terug groeien.
Lichen planus actinicus ook wel lichen planus subtropicus genoemd is een zeldzame variant van LP waarbij de LP wordt uitgelokt door zonlicht. Dit beeld wordt met name gezien in (sub)tropische gebieden ( Noord-Afrika, Midden-Oosten en regio’s rond de middellandse zee). Het kan zich op verschillende manieren uiten, zo ook als de klassieke LP van de huid en komt alleen voor op de huid die blootgesteld is aan de zon (bv handruggen, hals).
Als je geen klachten hebt door de Lichen planus hoef je niet behandeld te worden.
Bij klachten is de behandeling vooral voor het verlichten van deze klachten. De behandeling bestaat meestal uit ontstekingsremmende middelen: corticosteroïden en/of calcineurineremmers in de vorm van zalven en crèmes. Ook kan bij de behandeling overgegaan worden op lichttherapie, vitamine A-preparaten, of andere middelen die ontstekingsremmend werken.
De behandeling van orale Lichen planus is moeilijk. Met wisselend succes worden corticosteroïden gels of cyclosporine mondspoeling en desinfecterende producten toegepast. Bij veel pijn kunnen verdovende gels (lidocaïne) verlichting bieden.
Bij genitale Lichen planus is de behandeling bij 25% tot 50% van de patiënten moeizaam. Behandeling met sterk werkende corticosteroïden en/of calcineurineremmers bevattende zalven moeten altijd worden ingezet, alleen is het resultaat moeilijk te voorspellen.
Tot slot is de behandeling van lichen planopilaris moeizaam en vaak teleurstellend.
Bij LP is het verstandig voorzichtig om te gaan met de huid. Daar waar de huid beschadigd wordt kunnen namelijk weer nieuwe LP plekken ontstaan.
Het wordt aangeraden om te wassen met lauw water en geen zeep te gebruiken. Houd het douchen kort en smeer de huid in met een vochtinbrengende crème. Gebruik het liefst geen zeep, maar als het niet anders kan, kies dan niet voor een gewone zeep, maar een pH-neutrale wasemulsie of een olie bevattende zeep of douchecrème.
Bij jeuk wordt ten strengste afgeraden om te krabben, maar eerder te smeren met vochtinbrengende crème.
Bij de orale vorm kun je het beste factoren die de klachten kunnen uitlokken of verergeren vermijden. Denk bijvoorbeeld aan sterk gekruid eten, tomaten, citrusvruchten, cafeïne houdende dranken (koffie en cola), knapperig voedsel (chips), toast en hard brood. Vermijd tevens zoveel mogelijk zure producten, roken en het gebruik van alcohol.
LP kan ook het tandvlees en het gebit aantasten, dit wordt vaker gezien bij patiënten met een slechte mondhygiëne. Daarom is het aan te bevelen naast zelf voor een degelijke mondhygiëne te zorgen, ook regelmatig (bv. 4 keer per jaar) naar de tandarts en mondhygiëniste te gaan voor controle en het schoonmaken van het gebit. Belangrijk is regelmatig de mond te inspecteren. De tandarts kan hiervoor advies en instructies geven.
Bij genitale Lichen planus is het belangrijk de kwetsbare huid te ontzien van externe druk en schuifkrachtenm, bijvoorbeeld een aangepast fietszadel. Draag ook niet te strakke kleding en gebruik kousen i.p.v. panty’s. Gebruik bij het wassen van de geslachtsdelen alleen water zonder zeep. Controleer regelmatig de huid, de arts kan voor het zelfonderzoek instructies geven.
Stichting Huidhuis wordt gerund door vrijwilligers en is afhankelijk van giften en donaties. Zonder uw bijdrage kan Huidhuis niet voortbestaan.
