Wintertenen of winterhanden zijn huidafwijkingen aan de tenen of handen die ontstaan door kou. Het wordt ook wel perniones genoemd, dit moet niet verward worden met lupus pernio.
Deze aandoening komt vaker voor bij mensen die in een gebied met een koud klimaat wonen. Dat komt doordat wintertenen of winterhanden door kou en vochtigheid ontstaan.
Vaak begint het in de winter en wordt het beter naarmate het lente wordt en de temperatuur weer stijgt. Het kan echter ook terugkomen en langer duren. Vooral jonge vrouwen en vrouwen van middelbare leeftijd krijgen wintertenen of –handen. Het komt echter ook voor bij oudere vrouwen, mannen en kinderen. Een laag BMI lijkt het risico op perniones te verhogen.
De precieze oorzaak van perniones (wintertenen of -handen) is niet bekend. Het lijkt erop dat mensen met perniones een abnormale reactie hebben op kou van de vaten van de tenen en/of handen.
De vaten horen te reageren op kou door te vernauwen en bij warmte weer te verwijden, maar bij perniones verloopt dit proces niet normaal. Dit zorgt voor een ontstekingsreactie in de handen en/of tenen. Mogelijk spelen auto-antilichamen een rol, dit zijn antilichamen die reageren op je eigen lichaam.
Perniones lijkt ook samen voor te komen met andere ziektes, maar een causaal verband is niet bewezen. Voorbeelden van deze ziektes zijn: hepatitis (leverontsteking), auto-immuun aandoeningen, maligniteit en lupus erythematosus.
De symptomen bij wintertenen of winterhanden wisselen per persoon. Op de plekken die blootgesteld zijn aan kou ontstaan één of meerdere rode tot paarse vlekken, knobbels, bultjes of platte plekken (plaques). Als het er meerdere zijn, zijn ze symmetrisch verdeeld.
Door vocht zijn de plekken opgezwollen. Het ontstaat meestal op de zogenoemde strekzijde van vingers en tenen. Het kan echter ook op de oren, voetzolen, kuiten, dijbenen, billen en de neus voorkomen.
Naast de eerder genoemde symptomen kun je blaren en wondjes op de plekken krijgen. Hierdoor is het risico op infecties verhoogd. De plekken kunnen branden, jeuken en pijnlijk zijn.
Het beloop kan wisselen per persoon. Na blootstelling aan kou kun je klachten krijgen na 12 tot 24 uur. De klachten kunnen vervolgens na 1 tot 3 weken verdwijnen. Wintertenen- of handen kunnen chronisch zijn en langer duren of meerdere malen terugkomen. Vaak gaat het beter in de warme maanden, maar soms zijn er dan ook nog klachten. Dit komt vaker voor als je nog een andere onderliggende ziekte hebt.
Onderzoek is alleen nodig als het niet goed duidelijk is of het perniones is en/of wanneer er een vermoeden is op een onderliggende ziekte.
Een huidbiopt kan worden genomen, maar dit is meestal niet nodig. Dit kan andere aandoeningen uitsluiten. Of er onderliggende ziektes zijn kan worden onderzocht door middel van bloedonderzoek.
Behandeling bestaat voornamelijk uit symptoombestrijding. Perniones kan namelijk niet worden genezen door middel van een behandeling. Het is belangrijk de aangedane lichaamsdelen goed warm te houden. Perniones gaat bij het merendeel van de mensen vanzelf over.
Medicinale behandeling is nog niet volledig onderzocht. Dermatocorticosteroïden en nifedipine kunnen worden ingezet, maar de effectiviteit is niet bewezen. Soms lijkt het wel wat te werken.
Corticosteroïden zijn afgeleid van het bijnierschorshormoon en hebben een ontstekingsremmende werking. Daarnaast beïnvloeden ze de afweerreactie en vaatvernauwing. Dermatocorticosteroïden zijn corticosteroïden die je gebruikt op de huid, dit wordt regelmatig ‘hormoonzalf’ genoemd. Afhankelijk van de sterkte van het middel en de duur dat dit wordt gebruikt, kan de huid waar het op wordt gesmeerd, dunner worden. Andere bijwerkingen kunnen zijn: periorale dermatitis, striae, verwijde bloedvaatjes, niet wegdrukbare roodheid, bloedingsneiging, lichtere huid, vertraging van het genezingsproces, huidirritatie en droge huid.
Dermatocorticosteroïden worden al jaren gebruikt, en we hebben er inmiddels al veel ervaring mee. Zo weten we al veel over het risico op bijwerkingen en is het duidelijk hoeveel er veilig kan worden gesmeerd.
Nifedipine kan soms helpen. Deze behandeling wordt echter pas ingezet als de gebruikelijke maatregelen niet hebben geholpen. Nifedipine is een calciumkanaalblokker en zorgt ervoor dat vaatjes verwijden. De doorbloeding van de uiteinden verbetert. Je neemt het in als tablet. Bijwerkingen kunnen zijn: blozen, misselijkheid, obstipatie, duizeligheid, vermoeidheid en vocht vasthouden.
Bij pijn kunnen pijnstillers helpen, de werkzaamheid hiervan bij perniones is echter niet onderzocht.
Vermijd zo goed mogelijk de kou en vocht. Wanneer je toch de kou in moet, draag dan goed geïsoleerde schoenen en warme sokken of handschoenen. Het is belangrijk dat het niet knelt. Als het elders op het lichaam zit, draag dan warme en soepel zittende kleding.
Wisselbaden kunnen soms ook helpen, maar zijn niet bewezen effectief. Bij wisselbaden wissel je met een paar minuten tussen warm en koud water.
Masseren helpt perniones (winterhanden of wintertenen) soms te voorkomen of zorgt voor verbetering. Dit helpt voor de doorbloeding. Wees wel voorzichtig, want je wil de huid niet kapot maken.
De rol van roken bij perniones is niet geheel opgehelderd, het wordt wel aanbevolen te stoppen met roken.
Stichting Huidhuis wordt gerund door vrijwilligers en is afhankelijk van giften en donaties. Zonder uw bijdrage kan Huidhuis niet voortbestaan.
