Zweetklieren vormen een belangrijk deel van onze huid. Zij dienen vooral voor temperatuurregulatie. Door verdamping van zweet op de huid koelen wij af. Mensen die niet kunnen zweten raken dan ook sneller oververhit. Ook is zweet belangrijk als het gaat om seksuele aantrekking. Zweten is dus normaal. Echter te veel zweten wordt vaak als zeer hinderlijk ervaren, werkt vaak stigmatiserend en kan leiden tot sociaal isolement. Geurend zweet wordt zeer onterecht door de omgeving gezien als teken van onvoldoende lichamelijke verzorging. Natte transpiratie met angst en lagere betrouwbaarheid. Of transpiratie als storend wordt ervaren is natuurlijk sterk afhankelijk van persoon en omgeving.
Zweetklieren liggen voornamelijk in de lederhuid en het onderhuidse vetweefsel, ze hebben een uitvoergang in de opperhuid (eccriene klieren) of via de haarzakjes (apocriene klieren). Er zijn twee verschillende soorten zweetklieren:
1. Apocriene zweetklieren: Dit zijn de zweetklieren die je vooral ziet in de plooien en die een belangrijke rol spelen in de geur. Deze klieren produceren talgrijk zweet (beetje vettig) wat door bacteriën wordt omgezet in afvalproducten die de kenmerkende zweetgeur geven. Deze geur kan een grote (seksuele) aantrekkingskracht uitoefenen . Als de geur sterk is kan deze juist ook afstoten.
2. Eccriene zweetklieren: Dit zijn de zweetklieren die vooral het kenmerkende heldere vocht produceren. Deze klieren zijn erg belangrijk voor de temperatuurregulatie van de huid en dus het lichaam. Functioneren zij te sterk krijg je last van “klotsende” oksels, zweterige handdruk of sop je in je schoenen.
De meeste mensen met overmatig zweten doen dat onder hun oksels, handen of voeten, maar natuurlijk kan het ook voorkomen op het voorhoofd of andere lichaamsdelen. Als overmatig transpireren over het hele lichaam plaatsvindt kan dit een aanwijzing zijn voor een onderliggende ziekte en is het altijd verstandig om de huisarts hierover te raadplegen.
Hoe komt het dat je overmatig gaat zweten? Waarschijnlijk is het niet zo dat er meer zweetklieren aanwezig zijn op de plekken waar je extra zweet. Zweetklieren worden vanuit de hersenen (de thermostaat van je lichaam bevindt zich in de Hypothalamus) via zenuwen aangestuurd. Bij overmatige transpiratie is er sprake van een te hoge activiteit van de centrale thermostaat of geleidende zenuwen. Deze activiteit staat onder invloed van het sympathische zenuwstelsel en is autonoom. Autonoom betekend dat je geen directe invloed over dit systeem hebt. Je kunt het zelf niet actief sturen. Dit systeem wordt onder invloed van stress extra geactiveerd. Ook lichamelijke inspanning wordt door het lichaam als stress gezien. Bij stress komen er adrenaline en hierop lijkende stoffen vrij die het sympathische systeem actiever maken. Je kunt je dus goed voorstellen dat het realiseren van zweten via de toename van stress het zweten alleen maar erger maakt. Een psychologische behandeling gericht op emotionele feedback kan hier helpen.
Producten die het sympathische systeem activeren moeten bij overmatig zweten zoveel mogelijk worden vermeden. Te denken valt aan overmatig koffiedrinken en roken. Bij overmatige geur kan gezond eten met vooral groente en fruit echt helpen. Bij overgewicht zie je ook vaak een sterkere zweetproductie, probeer daarom een gezond gewicht te bereiken en te behouden.
Lokale behandelingen van de huid bij geur:
Deodorant
Effectief bij overmatige geur. Hierbij wordt getracht door toevoeging van parfum de geur van zweet te overstemmen. Een beter effect kan worden verkregen door deodorant te combineren met een antibacteriële behandeling gericht op de bacteriën die het talg houdend zweet omzetten. Je moet dan denken aan desinfecterende middelen zoals chloorhexidine, Betadine of antibacteriële zeep. Ook producten waaraan zilver is toegevoegd kunnen erg effectief zijn. Zilverhoudende crèmes kan je krijgen via je arts. Op internet zijn er meerdere zilverhoudende producten verkrijgbaar.
Aanzuring van de huid
De bacteriën die een grote rol spelen bij het ontstaan van de geur bij zweten houden niet van een zure omgeving. Behandelingen hier opgericht zijn dan ook vaak erg effectief.
Een simpele en effectieve behandeling bij geur is een combinatie van baking soda met toevoegingen zoals kokosvet en maïzena. Werkt vaak erg goed bij stinkvoeten.
Ook het wassen van de oksel met aanzurende “zeep”, bijvoorbeeld zure oplossingen voor de vrouwelijke hygiëne met een pH 3,4 kan een goed effect hebben.
Lokale medische behandelingen bij overmatig zweten (vooral oksels en liezen)
Anti-transpirant
Effectief bij overmatige natte transpiratie. Voor een beter effect is vaak een aluminiumoplossing toegevoegd. Via de huisarts zijn er sterker aluminiumoplossingen uit te proberen.
De laatste jaren is er veel interesse voor de ontwikkeling van lokale anticholinergica. Anticholinergica zijn middelen die de overgang van de zenuw naar de zweetklier blokkeren.
glycopyrronium tosylate doekjes, sofpironium gel en glycopyronium bromide crème zijn voorbeelden. Op dit moment is alleen oxybutinine spray op recept verkrijgbaar. Helaas wordt geen van deze middelen vergoed. Toekomstige ontwikkelingen worden verwacht
Iontoforese (vooral handen en voeten)
Hierbij wordt de overdracht van de kleine zenuwen naar de zweetklieren verminderd door het via metalen plaatjes toedienen van ongevaarlijke lage gelijkstroom. Voor een blijvend resultaat moet de behandeling aanvankelijk dagelijks worden herhaald. Na enkele weken kan soms worden volstaan met 2-3 keer per week
Botuline toxine A (vooral oksels eventueel handen voeten en overige delen van het lichaam)
Door toedienen van kleine injecties met botuline toxine kun je tijdelijk (ongeveer drie maanden tot een half jaar) de overdracht van de kleine zenuwen naar de zweetklieren verlammen. De behandeling wordt door enkele huisartsen, in cosmetische klinieken en vooral in ziekenhuizen uitgevoerd. Omdat het lichaam antistoffen tegen de botuline toxine kan gaan maken kan de werkingsduur sterk verkorten. Het vergoedingsvraagstuk blijft moeilijk.
Medicijnen
Middelen gericht tegen stress kunnen verbetering geven van transpireren. Hiervoor kan een B-blocker (bloeddrukverlager) propanolol worden toegepast. Dit kan erg effectief zijn voor een presentatie of examen.
Benzodiazepines zoals diazepam en oxazepam kunnen bij vooral angst een goed effect geven. Bij deze middelen bestaat echter het risico op verslaving!
Naast de ontwikkeling van lokale anticholinergica worden anticholinergica in pilvorm meer toegepast bij uitgebreider zweten. Zij geven hun effect op dezelfde manier (zie lokale anticholinergica). De behandeling is off-label. Dat wil zeggen voor een andere diagnose dan overmatig zweten geregistreerd. Oxybutinine is de eerste keus in de richtlijn van huisartsen en van dermatologen. De tweede keus is glycopyrronium wat bij de auteur een zekere voorkeur heeft omdat het makkelijker te doseren is en mogelijk iets gunstiger is voor wat betreft de bijwerkingen. Bijwerkingen van anticholinergica zijn vooral een droge mond en droge ogen. Ernstiger bijwerkingen zijn het niet meer kunnen plassen of acuut verhoogde oogdruk. Deze middelen mogen dan ook alleen worden voorgeschreven door een arts met ervaring in het gebruik van deze medicijnen.
Recente studies laten zien dat bij langdurig gebruik van anticholinergica in vooral oudere mensen het risico op dementie mogelijk iets lijkt te zijn toegenomen. Op oudere leeftijd is dit dan ook een extra aandachtspunt. Glycopyrronium lijkt hier veiliger omdat het de bloedhersenbarrière niet passeert.
Permanente behandeling door dermatoloog of chirurg
Deze behandelingen zijn gericht op kapot maken van zweetklieren of gedeeltelijk onderbreken van aansturende zenuwen.
Chirurgisch verwijderen van huid: Het verwijderen van de huid in de oksel wordt eigenlijk niet meer als behandeling toegepast omdat door de littekenvorming en een ontstaand relatief huidtekort de schouderfunctie ernstig beperkt kan worden.
Hidrocurettage / hidrosuctie al dan niet gecombineerd met laser: Het lokaal wegschrapen of door middel van liposuctie verwijderen van de zweetklieren is een lokale ingreep. Hierbij vindt na lokale verdoving via een kleine snee verwijdering van de zweetklieren in de oksel plaats. De resultaten kunnen heel goed zijn maar kunnen niet goed worden voorspeld. De toevoeging van laser leek mogelijk een beter effect te geven omdat hierbij de zweetklieren ook worden dicht gebrand. De laatste jaren zijn deze behandelingen grotendeels overgenomen door de miraDry en de sympathectomie.
Partiële sympathectomie of sympathicotomie: Dit is een behandeling die al een tientallen jaren door thoraxchirurgen en soms neurochirurgen wordt uitgevoerd. Hierbij wordt onder volledige narcose nadat er een klaplong is gemaakt door middel van een scoop (een soort kijkbuis) de aansturende sympathische zenuw deels doorgebrand. In het verleden kwamen er na de behandeling vaak complicaties voor zoals compensatoir zweten en blijvende pijn bij ademhalen. Door verfijning van de techniek is dit risico substantieel kleiner geworden echter nog zeker niet nul. Bij okselzweten werkt deze techniek niet altijd en is het risico op compensatiezweten het grootst. Bij definitief behandelen van zweethanden is het de eerste keus met een goed succes.
Behandeling door middel van elektromagnetische energie (miraDry)
Deze behandeling voor de oksels wordt sinds 2014 in Nederland toegepast. De behandeling onder lokale verdoving (verdunt verdovingsmiddel = tumescent) geeft in onderzoek een blijvende verminderen van het zweten. De behandeling voor handen en voeten staat nog ter discussie. Een enkele behandelaar heeft zich gespecialiseerd in de behandeling van andere delen van het lichaam zoals de borst, rug of billen.
Stichting Huidhuis wordt gerund door vrijwilligers en is afhankelijk van giften en donaties. Zonder uw bijdrage kan Huidhuis niet voortbestaan.
