Een voedselallergie is een abnormale reactie van het afweersysteem op bepaalde voedingsmiddelen, vaak zijn dit eiwitten. Een voedselallergie is een door het immuunsysteem veroorzaakte aandoening.
Een voedselallergie is iets anders dan een voedselintolerantie. Een voedselintolerantie wordt niet door het immuunsysteem veroorzaakt. Bij voedselintolerantie verdraagt het lichaam bepaalde voeding niet, maar dat heeft geen allergische oorzaak.
Voedselintolerantie kan verschillende oorzaken hebben, bijvoorbeeld dat het lichaam een stofje niet goed aanmaakt wat nodig is om het voedingsmiddel af te breken/te verteren. Een voorbeeld hiervan is lactose-intolerantie. Hierbij mist er een stofje om lactose (melksuiker) af te breken.
Voedingsmiddelen waarbij vaker een allergie optreedt zijn koemelk, kippenei, pinda, noten, appel, soja, tarwe, vis en schaal- en scheldieren. Voedselallergieën komen steeds meer voor. Een voedselallergie komt bij zuigelingen vaker voor dan bij volwassenen.
Een voedselallergie kan met Immunoglobuline E (IgE) te maken hebben of niet met IgE te maken hebben. IgE is een ‘immunoglobuline’, dit is een afweerstof die onder andere een rol heeft bij allergie. IgE kan in het bloed gemeten worden met een bloedtest. Wanneer het IgE een rol speelt bij voedselallergie, ben je al eerder in aanraking geweest met het voedingsmiddel. Dit type kan namelijk alleen ontstaan na ‘sensibilisatie’ (=gevoelig maken).
Bijna alle voedingsmiddelen bevatten eiwitten. Een voedselallergie is een abnormale reactie van het afweersysteem op die eiwitten.
Het lichaam maakt dan afweerstoffen aan. Als het voedingsmiddel nog een keer gegeten wordt ziet het lichaam dit als indringer en komen de afweerstofjes in actie. Het immuunsysteem onthoudt als het ware dat je hiermee in aanraking bent geweest en kan bij een volgende blootstelling reageren: een allergische reactie. Hierbij komen allerlei stofjes vrij, zoals histamine. Het immuunsysteem kan reageren, maar er zijn niet altijd klachten.
De aanleg om allergisch te kunnen reageren, noemen we atopie. Voedselallergie is een atopische aandoening, net als astma, hooikoorts en eczeem. Deze ziekten komen vaker samen voor en binnen een familie hebben vaak meerdere personen een atopische aandoening.
De oorzaak van een voedselallergie is niet geheel bekend. Er zijn wel verschillende theorieën. Volgens de hygiënetheorie zou het veroorzaakt worden door te hygiënisch leven. Een andere theorie is dat we te weinig van een bepaald type vet binnen krijgen. Verder zijn er de theorieën: we krijgen te weinig antioxidanten binnen, te veel of te weinig vitamine D en verschillen in voedselverwerking bij de voedselproductie. Zo zijn er nog meer theorieën, maar ze zijn niet bewezen voor voedselallergie.
Een voedselallergie kan verschillende klachten geven. Elke persoon heeft zijn eigen specifieke klachten. De klachten kunnen ook verschillen met de hoeveelheid van het ingenomen voedingsmiddel.
Er is een bepaalde drempel, verschillend per persoon. Zo kan bijvoorbeeld de ene persoon na een restje pinda in de voeding al een heftige reactie krijgen, terwijl de ander dit pas heeft bij heel veel ingenomen pinda.
Denk je dat je een voedselallergie hebt? Of dat je kind een voedselallergie heeft? Houd dan in de gaten of één van de onderstaande symptomen ontstaan na het gebruik van een bepaald voedingsmiddel. Als dit het geval is, dan is het belangrijk te weten na hoeveel tijd deze symptomen beginnen. Is dit binnen twee uur? Dan is het mogelijk een voedselallergie. Is dit niet het geval, dan is het minder waarschijnlijk dat het een voedselallergie is (uitzonderingen daargelaten).
Huid: Huidreacties komen vaak voor bij voedselallergie. Hier vallen onder: jeuk, roodheid, galbulten, eczeem, vochtophoping in de huid rondom ogen, mond en lippen of ergens anders op het lichaam of op de organen (angio-oedeem link). Het kan ook zwelling geven rond de bovenste luchtwegen waardoor ademhalingsmoeilijkheden ontstaan. Angio-oedeem en urticaria worden vaak gezien bij anafylaxie (zie onder). Zelden ontstaat eczeem bij voedselallergie. Contact galbulten kunnen ontstaan op de plek waar de huid contact heeft gehad met het allergische voedingsmiddel.
Mond/keel/neus: jeuk en zwelling kan optreden in de mond of in de keel. Niezen en/of een loopneus kan ook voorkomen.
Longen: benauwdheid en hoesten.
Oogklachten: Jeuk en tranen.
Maagdarmstelsel: buikpijn, misselijkheid, braken, diarree of juist verstopping.
Hart/vaten: flauwvallen en dalen van de bloeddruk (tensiedaling)
Anafylactische shock: soms kan zelfs een levensbedreigende situatie optreden, een anafylactische shock. Anafylaxie kan binnen enkele minuten tot een paar uur (meestal binnen 2 uur) na blootstelling aan het voedingsmiddel ontstaan.
Er zijn verschillende symptomen die je kunt krijgen bij een anafylactische reactie. Baby’s en jonge kinderen kunnen onrustig, aanhankelijk en bang worden. De meeste anafylaxie-patiënten hebben huidklachten (80-90%). Meestal is er ook sprake van klachten van de luchtwegen (bij 70%). Ongeveer de helft van de mensen krijgt klachten van het maagdarmstelsel. Ongeveer de helft van de mensen krijgt ook cardiovasculaire klachten. De klachten verschillen per persoon en de klachten kunnen ook per episode verschillen bij dezelfde persoon. In de onderstaande tabel staan de verschillende symptomen die je kunt krijgen als je een anafylactische reactie hebt.
| Lichaamsdeel dat aangedaan kan zijn | Mogelijke symptomen |
| Huid, onder de huid en slijmvliezen | Jeuk, opvliegers, urticaria, angio-oedeem, op mazelen lijkende uitslag, kippenvel, jeuk rond de ogen, rode huid of ogen, zwelling, scheuren, jeuken of zwellen van de lippen, tong, gehemelte, achterin de keel of van de gehoorgang, jeuk op de geslachtsdelen, handpalmen of voetzolen |
| Neus en luchtwegen | Jeuk in de neus, verstopte neus, lopende neus, niezen, jeuk in de keel, gevoel van beklemming, stemstoornis (dysfonie), heesheid, droge hoest, abnormaal ademgeluid (stridor), sneller ademhalen, druk op de borst, piepen, blauw worden, stoppen van de ademhaling |
| Maagdarmstelsel | Buikpijn, problemen bij het slikken, misselijkheid, overgeven, diarree |
| Hart en vaten | Pijn op de borst, het hart klopt te snel of te langzaam, een ander abnormaal hartritme, hartkloppingen, lage bloeddruk, flauwte, urine of ontlasting niet kunnen ophouden (incontinentie), shock, stoppen van het hart |
| Centraal zenuwstelsel | Hoofdpijn, slecht voorgevoel/ onrustig gevoel, niet goed bij bewustzijn of verward door te weinig adem, duizeligheid of tunnelvisie door te lage bloeddruk, bewustzijnsverlies |
| Anders | Metalen smaak in de mond |
Als je het vermoeden hebt dat je een voedselallergie hebt, kun je zelf een voedingsdagboek bijhouden. Hierin schrijf je voor een bepaalde periode alles op wat je hebt binnengekregen. Ook de klachten worden opgeschreven. Met het voedingsdagboek kan soms een mogelijke relatie tussen een bepaald voedingsmiddel en specifieke klachten worden ontdekt.
Als je bekend bent met een voedselallergie moet je de voedingsmiddelen die een reactie geven niet meer eten. Dit is soms moeilijk, bijvoorbeeld omdat het allergische voedingsmiddel in veel producten kan zitten of dat je zelf niet weet wat er in het eten in een restaurant is verwerkt. In het begin is het ook wennen aan de gewoonte het voedingsmiddel niet meer te eten. Een diëtiste kan helpen bij het opstellen van een dieet.
Vaak is er een vermoeden op een voedselallergie, maar is dit nooit bewezen. Het is belangrijk niet zomaar voedingsmiddelen te vermijden, omdat er zo tekorten kunnen ontstaan. Je hebt bepaalde stoffen namelijk nodig en dus is het raadzaam een professional raad te plegen.
Kinderen kunnen over een voedselallergie heengroeien, meestal koemelk en kippenei. Andere allergieën, zoals pinda’s en noten of vis en schaaldieren blijven vaak bestaan.
Wanneer er een vermoeden bestaat op een anafylactische shock moet er direct medische hulp worden ingeroepen. Er is een injectiepen met adrenaline die iemand op zak kan hebben, dit kan levensreddend zijn. Als je al bekend bent met (een risico hebt op) een anafylactische reactie heb je vaak al een adrenaline injectiepen op zak.
De EpiPen is een voorbeeld van zo’n injectiepen. Het gebruik van de EpiPen gaat als volgt:https:
Wanneer je denkt dat je een voedselallergie hebt, is het raadzaam om een arts te bezoeken.
De geschikte manier om een voedselallergie vast te stellen is verschillend per persoon. De arts bekijkt in overleg met jou welke test er nodig zal zijn. Hieronder beschrijven we er een aantal.
De belangrijkste test om een voedselallergie vast te stellen is de ‘dubbelblinde placebogecontroleerde voedselprovocatie’ na een eliminatie periode. Eliminatie periode betekent dat een bepaald voedingsmiddel voor een tijdje niet wordt ingenomen. Bij de test mogen de arts en de patiënt/verzorgers niet weten of het voedselmiddel wordt aangeboden. De ene keer wordt het voedselmiddel aangeboden waar het vermoeden op allergie voor bestaat en de andere keer wordt iets anders aangeboden (placebo). Op beide momenten wordt gekeken naar de reactie erop. Wanneer deze test positief is (je hebt/je kind heeft een reactie op het voedingsmiddel), is het zeer waarschijnlijk een voedselallergie. Wanneer je/je kind geen reactie op het voedingsmiddel geeft (de test is negatief), is het zeer onwaarschijnlijk dat het een voedselallergie is.
Een huidtest is geen goede methode om voedselallergie aan te tonen. Bij de huidpriktest wordt het allergeen (het stofje waar je allergisch voor kunt zijn) op de huid gedruppeld en op dat stukje huid wordt een klein krasje gezet. Met deze methode kan worden bepaald of het lichaam met een IgE reactie kan reageren op het voedingsmiddel. Helaas is deze test in 50-70% van de gevallen vals-positief (dit betekent onterecht positief). Deze test heeft wel een goede negatieve voorspellende waarde. Dit betekent dat als je niet reageert, het heel onwaarschijnlijk een voedselallergie is.
In het bloed kan IgE worden gemeten, specifiek voor bepaalde allergenen (het stofje waar je allergisch voor kunt zijn). Met deze methode kan worden bepaald of het lichaam met een IgE reactie kan reageren op het voedingsmiddel. Helaas is deze test in 50-70% van de gevallen vals-positief. Deze test heeft wel een goede negatieve voorspellende waarde. In het bloed kan ook tegenwoordig steeds beter onderzocht worden of deze IgE-reactie gericht is tegen bepaalde componenten van het allergeen. Bij pinda en hazelnoten lijken deze testen beter een voedselallergie te voorspellen.
Op dit moment is er nog geen behandeling voor voedselallergie. Er zijn nu drie pijlers:
Het eerste waar je rekening mee kunt houden is de voedingsmiddelen die klachten geven te vermijden. De mate van vermijden wordt door een professional vastgesteld, dit wisselt per persoon. De gevoeligheid voor het voedingsmiddel kan namelijk ook per persoon verschillen. Kijk goed op de ingrediëntenlijst van de producten die je gebruikt, soms kan het allergische voedingsmiddel in onverwachte producten verwerkt zijn.
Begeleiding door een diëtiste met kennis van voedselallergie wordt geadviseerd.
Soms is een dieet niet voldoende en is behandeling nodig om klachten te onderdrukken. Het kan erg moeilijk zijn om je strikt aan een dieet te houden. Ook is het goed om te weten wat je moet doen als het toch misgaat. Zo kan het bijvoorbeeld misgaan als je eens uit eten gaat in een restaurant en de kok heeft iets in het eten gedaan waar je niet tegen kunt. In een restaurant is het daarom ook belangrijk goed aan te geven wat de voedselallergie is, zodat de kok hier rekening mee kan houden.
Medicijnen die voorgeschreven worden bij een acute, allergische reactie die alleen reactie op de huid geeft zijn antihistaminica. Antihistaminica onderdrukken de histamine die vrij komt bij een allergische reactie. Wanneer er sprake is van benauwdheid, heesheid of bewustzijnsdaling dient een adrenaline auto-injector te worden voorgeschreven. Deze moet je daarna voortaan op zak hebben, mocht het nog een keer gebeuren.
Wanneer het vermoeden bestaat dat er sprake is van een voedselallergie, is het raadzaam een arts te bezoeken, bijvoorbeeld de jeugdarts.
Tevens kan de huisarts de juiste vragen stellen en helpen vast te stellen of het inderdaad een voedselallergie zou kunnen zijn. Er kan een open eliminatie-provocatie test worden gedaan, maar vaak verwijst de huisarts direct door.
Wanneer de open eliminatie-provocatie negatief is (er is hierbij geen reactie) dan is een voedselallergie voor het betreffende voedingsmiddel zeer onwaarschijnlijk. Wanneer de test positief is (er is een reactie) heeft de helft van de kinderen een koemelkallergie. Er is dus nog een grote kans dat het geen koemelkallergie is. Wanneer er een vermoeden bestaat dat het een allergie voor een ander voedselmiddel is, verwijst de huisarts door. Ook is anafylaxie een reden om door te verwijzen.
Wanneer een voedselallergie wordt vastgesteld kun je een dietiste om advies vragen. Er moet tenslotte een speciaal dieet gevolgd worden, waarbij je nog steeds alle benodigde voedingsstoffen wilt binnenkrijgen. Ook kan de dietiste je tips geven over welke alternatieven je kunt nemen.
Stichting Huidhuis wordt gerund door vrijwilligers en is afhankelijk van giften en donaties. Zonder uw bijdrage kan Huidhuis niet voortbestaan.
